8ste Festival van de Archeologische Film

 

Filmfestivals in onze hoofdstad

 

Brussel telt meer dan twintig filmfestivals. Cerberus brengt al jaren verslag uit van de grote evenementen zoals het Brussels Internationaal Festival van de Fantastische Film, Anima en het Europese Filmfestival van Brussel. Ook recente festivals als Offscreen, dat in 2009 zijn tweede editie kende, worden op deze pagina’s besproken. Dirk Van Extergem, organisator van Offscreen, komt trouwens uit de BIFFF-stal en staat garant voor heel wat genrefilms die onze lezers vast en zeker op prijs zouden stellen.

 

Daarnaast zijn er de festivals die zich tot een publiek van specialisten richten. Zo is er het Festival van de Archeologische Film. Ik zeg wel voor specialisten, maar iedereen die af en toe naar National Geographic, Arte of Discovery Channel kijkt en in geschiedenis geïnteresseerd is, zal dit festival smaken. Je moet helemaal geen historicus of archeoloog zijn om binnen te mogen. In november 2009 ben ik er voor de eerste keer naar toe gegaan.

 

De films worden in de aula van het Museum voor Kunst en Geschiedenis in het Jubelpark getoond. Telkens zaten er een honderdtwintigtal geïnteresseerden in de zaal.

 

Archeologie in Wallonië

 

De ‘Fédération des Archéologues de Wallonie’ is medeorganisator van het festival. Alle films zijn bijgevolg of Frans gesproken of Frans ondertiteld. Let wel, de bijdragen zijn internationaal en komen niet enkel uit Franssprekende landen: dit jaar waren er documentaires uit Canada, Duitsland, Spanje, Zwitserland, Frankrijk, Engeland, België,…

 

In totaal werden er zevenentwintig documentaires vertoond. Mijn aandacht werd getrokken door ‘The Antikythera Mechanism: Decoding An Ancient Greek Mystery’ van Martin Freeth. Dit was driemaal raak: mijn interesses voor archeologie, voor wetenschappen en voor film werden bevredigd.

 

Een antieke computer

 

In 1901 ontdekten sponsduikers een Romeins scheepswrak in de buurt van het Griekse eiland Antikythera. Aan boord was een schat aan Griekse standbeelden, vazen en munten. Ook werd een verweerde blok brons opgedoken. Na een tijd merkte een archeoloog dat er radertjes en schijven in verborgen zaten. Bovendien kwamen er inscripties aan het licht die de handleiding van het toestel vormen. Dankzij röntgenbeelden en CT-scans slagen moderne klokkenbouwers er nu in het toestel na te bouwen.

 

Het blok brons blijkt een soort computer avant la lettre te zijn. Je draait aan een hendel en de tandwielen en wijzerschermen komen in beweging. Het mechanisme kan de stand van de maan, de zon en de vijf planeten - Mars, Mercurius, Venus, Saturnus en Jupiter - die in de oudheid bekend waren, voorstellen. Hiermee werden maans- en zonsverduisteringen voorspeld! Tevens kon het toestel de datums van de Olympische Spelen en andere panhellenistische Spelen berekenen.

 

Het mechanisme dateert uit de eerste of tweede eeuw voor Christus. Sommigen denken dat Archimedes het toestel bouwde. Cicero schreef dat Archimedes een planetarium gebouwd had. Is dit mechanisme zijn verloren gegane planetarium? Andere historici menen dan weer dat Hipparchos van Rhodos of diens opvolger Posidonius het toestel gemaakt heeft.

 

In elk geval is het mechanisme van Antikythera het meest gesofistikeerde toestel dat uit de oudheid bekend is. En dat bleef deze mechanische ‘computer’ anderhalf millennium lang. Deze vondst leidde tot het herschrijven van de geschiedenis van de technologie.

 

Onbekende mummies, een naakte archeoloog, een prehistorisch Bokrijk

 

In het Reiss-Engelhorn museum van Mannheim stootten medewerkers in 2005 op een aantal mummies, die niet meer in de inventaris vermeld stonden. Al honderd jaar had het museum de mummies niet meer aan het publiek getoond. Wie waren ze? Vanwaar kwamen ze? Welk verhaal vertellen ze? Tijdens het onderzoek werden de mummies op een nacht naar een ziekenhuis gebracht om er gescand te worden. Alle patiënten lagen toen al nietsvermoedend in hun eigen kamer. “Het is beter dat mummies en mensen elkaar niet tegenkomen” lacht de commentaarstem in ‘Das Rätsel der Mannheimer Mumien’ van Peter Kemnitzer.

 

De reportages van de ‘Naked Archeologist’ uit Canada zijn leuk in beeld gebracht. Ditmaal gaat Markham Cook - zo heet de naakte archeoloog - in Jordanië op zoek naar de verloren beschaving van de Nabateeërs. Hij vraagt zich af welke link er met de Hebreeuwen bestaat. Ook nu nog leeft er in deze streek een kleine groep bedoeïenen die zich afstammelingen van Mozes noemen. De Nabateeërs waren oorspronkelijk nomaden en werden rijk via het handel voeren. Ze trokken architecten uit de Romeins/Griekse wereld aan om hun hoofdstad Petra te bouwen. Petra werd via een internetpeiling tot een van de nieuwe wereldwonderen verkozen. Het was in deze stad dat Harrison Ford in ‘Indiana Jones And The Last Crusade’ de Heilige Graal vond.

 

Tijdens het aanleggen van autoweg M3 in Hongarije, werd nabij Polgar een dorp van 7000 jaar oud opgegraven. In ‘Kapu a Múltba’ volgt Agoston Kollanyi de heropbouw van enkele prehistorische huizen. De site is sinds de lente van 2005 te bezichtigen als een prehistorisch Bokrijk.

 

Klimaatwijziging is te overleven

 

Tot slot wil ik het even kort hebben over ‘Sahara, le Climat et l’Homme‘ van Philippe Axell. De Sahara heeft de afgelopen tienduizend jaar een drastische klimaatsverandering meegemaakt. Ooit leefden er krokodillen en nijlpaarden, nu is het een woestijn. De rotstekeningen leren ons hoe de mensen leefden en hoe hun maatschappij doorheen de tijd veranderde. De documentaire eindigt met een positieve boodschap: de volkeren in de Sahara hebben zich aan de klimaatverandering en de woestijnvorming aangepast. Er is dus toch nog hoop voor de mensheid in een opwarmende wereld!

 

Ik heb op het festival slechts een handvol films gezien. Zo miste ik spijtig genoeg documentaires over de Magdalenacultuur, over Paaseiland, over de rotskunst in Lascaux en nog een hele reeks andere boeiende onderwerpen. Volgend jaar zal ik dit festival beter in mijn agenda inplannen.

 

The Antikytera Mechanism

UK / 2008 / 14 min.

Regie: Martin Freeth

 

8ste Festival van de Archeologische Film

6 – 8 november 2009

Museum voor Kunst en Geschiedenis

Jubelpark 10, 1000 Brussel

Gratis

 

Meer info:

www.kineon.be

 

Frank Beckers