Na de Bom – Apocalyptische films op het filmfestival Offscreen

 

Is er leven na de bom?

 

Alles wat u elders niet te zien krijgt

 

Vorig jaar startten medewerkers van Cinema Nova in Brussel het nieuwe filmfestival Offscreen op, dat een voorliefde voor ongewone films heeft. De meest bizarre onderwerpen komen hier aan bod. De organisatie kiest immers resoluut voor grensverleggende cinema.

 

Tijdens de eerste editie stond onder meer “freak cinema” op het programma. Het publiek kreeg Tod Brownings circusdrama ‘Freaks’, dat jaren lang in Groot-Brittannië verboden was, en Werner Herzogs ‘Auch Zwerge Haben Klein Angefangen’ over dwergen die de leiding over hun instituut overnemen, te zien.

 

Dit zijn duidelijk geen alledaagse films. Politiek niet-correct en meer dan eens worden de grenzen van de goede smaak overtreden. Regisseurs en scenaristen spotten met alle heilige huisjes. Het woord censuur werd uit het woordenboek van Offscreen geschrapt. Zelfs alternatieve filmhuizen die de “andere film” buiten onze hoofdstad promoten en af en toe dergelijke extravaganza op hun publiek durven loslaten, passen dan toch weer voor de meer extreme films, want “er bestaat buiten Brussel geen publiek voor deze films”.

 

Editie 2009

 

Dit jaar bevatte het programma van Offscreen de onderdelen first off-screenings, Raro Italiano, de interactieve cinema, Ozploitation of Australische exploitatiefilms, postapocalyptische films en een huldebetoon aan William Castle.

 

In het eerste luik zaten de openingsfilm, het drieluik ‘Tokyo!’ van het regisseurtrio Michel Gondry, Leos Carax en Joon-Ho Bong en het enigmatische ‘The Clone Returns Home’ van Kanji Nakajima. Na het overlijden van een Japanse astronaut, wordt zijn kloon tot leven gewekt. Tot de Italiaanse extravaganza behoort de surreële ‘Footprints On The Moon’ van Luigi Bazzoni. Over de interactieve ‘Kinoautomat’ en ‘Mr Sardonicus’ schreef ik eerder in een ander artikel. ‘Mad Max’ van George Miller, de onbetwistbare nummer één hit van de Australische exploitatiefilms, hoeft niet meer voorgesteld te worden. ‘Stunt Rock’ van Brian Trenchard-Smith, dat rockmuziek à la ‘Spinal Tap’ met halsbrekende stunts en goocheltrucs combineert, is een ander ongewoon filmmonument van down under.

 

William Castle (1910 – 1977) blikte vijftig B-films in. Het vernieuwde filmmuseum Cinematek toonde zes films van de koning van de gimmick, zoals de regisseur bekend staat. Zijn horrorfilm ‘Homicidal’ uit 1961 werd eertijds met een angstpauze onderbroken: wie het niet meer aankon, mocht de zaal verlaten én kreeg zijn geld terug!

 

Na de wereldramp

 

De module, waar ik het meest naar uitkeek, was het onderdeel over de postapocalyptische film. Dit subgenre van sciencefiction kende vooral in de jaren vijftig en zestig grote bijval. De koude oorlog woedde en de dreiging van een nucleaire catastrofe hing in de lucht.

 

In ‘The World, The Flesh And The Devil’ (Ranald MacDougall, 1959) lijkt eerst een mijnwerker, gespeeld door Harry Belafonte, de enige overlevende te zijn. Na een lange zoektocht vindt hij een vrouw die de ramp ook heeft overleefd. Wanneer er dan nog een derde overlever opduikt, starten de problemen. In 1959, een jaar na Expo ’58, geraakten alle problemen, inclusief rassendiscriminatie, nog opgelost De film eindigt dan ook niet met het klassieke “The End”, maar het beloftevolle “The Beginning”. Het verhaal is op de sciencefictionverhalen ‘The Purple Cloud’ van Matthew Phipps Shiel en ‘End Of The World’ van Ferdinand Reyher gebaseerd. 

 

Het docudrama van de BBC ‘Threads’ (Mick Jackson, 1984) brengt gedetailleerd de gevolgen van een nucleaire oorlog in beeld. Verwar deze film niet met ‘The War Games’ van Peter Watkins uit 1965. ‘The War Games’ is een documentaire van BBC-huize over de gevolgen van een Sovjetaanval met kernbommen op Groot-Brittannië. Omdat de documentaire te schrikwekkend was, duurde het twintig jaar voor de documentaire op tv werd uitgezonden. Spijtig dat deze documentaire niet in het programma van Offscreen was opgenomen.

 

De sluitingsfilm ‘Synecdoche, New York’ vol paradoxale toestanden en alternatieve realiteiten spreekt ook tot de verbeelding. Niet zo vreemd, want regisseur Charlie Kaufman schreef eerder het scenario van het fantastische ‘Eternal Sunshine Of The Spotless Mind’ (Michel Gondry, 2004).

 

Bovendien mag de liefhebber van bevreemdende sciencefictionfilms de Russische film ‘Letters From A Dead Man’ niet missen. Regisseur Konstantin Lopushansky was productieassistent van Andrei Tarkovsky bij het draaien van ‘Stalker’. In zijn debuutfilm vertelt hij het relaas van een wetenschapper die een nucleaire ramp veroorzaakt door een computerfout, overleeft en brieven schrijft aan zijn zoon. De opnames van de film eindigden vijf weken voor het ongeval in Tsjernobyl. Hopelijk zijn de andere postapocalyptische films minder visionair.

 

Atomic Bar

 

Het keldercafé van Cinema Nova was voor de gelegenheid in een Atomic Bar herschapen. De kelder leent er zich uitstekend toe. Wanneer je de trap naar beneden gaat, kan je je gemakkelijk inbeelden dat je in een bunker afdaalt. Trouwens, een bezoeker die voor het eerst de niet-ingeklede cinemazaal binnenstapt, denkt onwillekeurig dat de zaal nog niet klaar is. Is de zaal in opbouw? Wordt het gebouw gerenoveerd? Of is dit een halve ruïne, alles wat er na de ramp is overgebleven? Maar na de bom is er geen interesse, geen geld en geen energie meer over voor een mogelijke heropbouw.

 

In de inkom en de traphal stonden enkele apocalyptische scènes nagebouwd.  De wanden van de Atomic Bar waren met posters van postapocalyptische films en andere posters versierd. In de videoruimte van de kelder werd de experimentele interactieve film ‘Late Fragment’ (Daryl Cloran, Anita Doran en Mateo Guez, 2008) getoond. De toeschouwer bepaalt zelf in welke volgorde de verschillende scènes getoond worden.

 

Offscreen

5 – 22 maart 2009 (telkens van donderdag tot zondag)

Cinema Nova, Arenbergstraat 3, 1000 Brussel

Cinematek, Baron Hortastraat 9, 1000 Brussel

PSK, Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel

Organisator: vzw Marcel

www.offscreen.be

 

Frank Beckers