Het Einde Van De Wereld: De Technocalyps Komt Eraan

 

Voorbij de mens

 

Transhumanisten verwachten dat rond de jaren 2035, 2040 wetenschap en technologie zo ver geëvolueerd zijn dat de opvolger van de mens verschijnt. Dit kan een supermachine zijn die weliswaar door ons gecreëerd is, maar die onderweg zijn ontwikkeling in eigen handen heeft genomen. Hij zal ons in intelligentie ver achter zich laten. Mogelijk probeert de mens gelijke tred te houden door zichzelf te perfectioneren: een exobeenderstel, het inplanten van chips in de hersenen, genetische manipulatie,…

 

Sommige wetenschappers denken echter dat de mens de komst van het transhumanisme niet zal overleven. Onze opvolgers beschouwen ons misschien gewoon als een huisdier of erger nog als een insect. In die pessimistische visie eindigt de wetenschap met het verdwijnen van de mensheid. Een moderne, technologische variant op de Apocalyps!

 

Technocalyps

 

Vlaams videokunstenaar Frank Theys (Ukkel, 1963) heeft zijn nieuwste project aan dit doemscenario gewijd. Frank Theys schreef ooit het theaterstuk met de intrigerende titel ‘Van Al Die Niks Te Zeggen Hebben, Zijn Zij Die Zwijgen ’T Aangenaamst’.

 

In feite verscheen het eerste deel van ‘Technocalyps’ al in 1999. Het resultaat is een driedelige documentaire. Elk deel duurt vijftig minuten. In mei 2006 beleefde de film haar première in de Bourla in Antwerpen en op het KunstenFestival in de Brusselse KVS. In september werd de film op het documentairefestival Docville in Leuven getoond. Tegelijkertijd was er ook weer in Gent een vertoning, namelijk op het Homo Futuris Festvival, waar wetenschappers en kunstenaars samen werkten rond de relatie wetenschap en kunst. Ik zag de film tijdens Docville. Dit jaar was het de tweede editie van dit festival, dat in 2005 voor het eerst plaatsvond.

 

In de eerste twee delen komen gerenommeerde wetenschappers aan het woord die op het gebied van computers, nanotechnologie, Kunstmatige Intelligentie of genetica werken. Zo is er Leuvenaar Jean-Jacques Cassiman (KULeuven, menselijke erfelijkheidsleer) naast de Amerikaanse wetenschapper Marvin Minsky (MIT, K.I.) en wetenschapper, zakenman en futuroloog Ray Kurzweil (auteur van ‘The Age Of Spiritual Machines - When Computers Exceed Human Intelligence’). Anderen zijn bij het grote publiek niet zozeer bekend omwille van hun academische artikelen en baanbrekende onderzoek, maar eerder omwille van hun provocerende boeken, waar ze een subjectieve kijk op toekomstige speculaties geven. Denk maar aan Frank Tipler die nanorobots het heelal ziet koloniseren tot wat het punt Omega wordt, waarop wij allen virtueel terug tot leven worden gewekt.

 

Digitale Messias

 

In het derde deel ‘The Digital Massiah’ vergelijkt Frank Theys deze technologische revolutie met mythologie en religie. De Apocalyps komt immers uit de Bijbel. De regisseur trekt ook parallellen met oosterse religieuze opvattingen uit het boeddhisme en het hindoeïsme. Religieuze Japanners kennen ook een ziel toe aan dingen die wij, westerlingen, als niet-levend beschouwen. De Dalaï Lama sluit zelfs de mogelijkheid niet uit om ooit te reïncarneren in… een supercomputer.

 

Voor mij was de volgende anekdote nieuw: de diepgelovige astronauten op de Maan gingen eerst te communie vooraleer op de maan te stappen. Dat gebeurde allemaal met toestemming van Houston. Von Braun werd na zijn emigratie naar de VS een reborn christian en het Mercuryproject van de Nasa heette oorspronkelijk het Adam-project.

 

Een minpunt aan ‘Technocalyps’ is het naast elkaar plaatsen van al deze wetenschappelijke visies zonder enige kritiek. Een ‘ecofascist’ zorgt wel voor wat weerwerk, maar ook die uitspraken worden ongenuanceerd weergegeven.

 

Een ander punt, dat voor ergernis zorgt, slaat op deel drie. Het rijtje wereldgodsdiensten wordt afgesloten met… de zelfuitgeroepen messias Raël. De man beweert door aliens ontvoerd te zijn. Nu bouwt hij een tempel die als welkomsthaven en landingsplaats moet dienen voor de terugkeer van de Elohim? Hier brengt Frank Theys toch wel veel te veel eer voor deze sektarist.

 

Luddieten en de Unabomber

 

In ‘Technocalyps’ komen zoals reeds opgemerkt ook tegenstanders aan het woord. Zo is er de neo-luddiet die afgedankte computers met een voorhamer te lijf gaat. Ook de fanatieke groene jongen werd al vermeld.

 

Frank Theys vertelt ten slotte het verhaal van de Unabomber. De man was ooit professor wiskunde. Maar dan keerde hij zich tegen wetenschap, techniek en vooruitgang. Het eindigde met een terroristische bombriefcampagne met meerdere doden en levenslang verminkte slachtoffers. Na een tip van zijn broer werd hij ontmaskerd en zit nu levenslang opgesloten.

 

De Nieuwe Toren van Babel

 

Mij deed het verhaal van de wetenschappers denken aan het bijbelse verhaal van de ‘Toren van Babel’. De wetenschappers verheffen hun wetenschap en techniek tot nieuwe godsdienst en zullen eventjes de mens opnieuw creëren. En passant, zullen ze de schepping verbeteren. De wetenschappers weten haarfijn wat de gebreken zijn van wat nochtans het resultaat is van miljoen jaren evolutie. Daar stopt hun kennis niet: ze zullen een god maken! En wie niet mee wil, is in hun logica bijgevolg een godmoordenaar.

 

Een vriend die ook de filmvoorstelling bijwoonde, vond dat heel wat wetenschappers die in beeld kwamen, perfect voldeden aan het imago van de ‘mad scientist’. Hun hoogmoed verblindt hun redelijkheid en ze speculeren er maar op los. Ik herinner me de beloften van bijvoorbeeld de ruimtevaart (kolonisatie van het universum), Kunstmatige Intelligentie en robotica (de denkende, alleswetende robot) of de toekomstbeelden die we nu nog kunnen nalezen in vergeelde tijdschriften van de jaren vijftig (vliegende auto’s en leve de kernenergie!). Ik betwijfel dan ook of de stoutste verwachtingen van nanotechnologie (of beter gezegd de nachtmerrie van een grijze blubber die onherroepelijk de hele wereld overspoelt) van gentechnologie (de eeuwige jeugd, het einde van ziektes),… zullen verwezenlijkt worden.

 

Terwijl sommige wetenschappers aan een leven werken, dat anderhalve eeuw duurt, hopen miljoenen mensen in de derde wereld slechts op een menswaardig bestaan. Daarvoor dromen ze niet van gsm’s, computers, internet, ruimtevaart of almachtige robotten, maar moeten ze eerst en vooral zuiver water en voldoende voedsel hebben. Vanzelfsprekend kan technologische vooruitgang hen hierbij ook helpen.

 

‘Technocalyps’ brengt zijn verhaal zwart/wit, sensationeel en vol fanatieke voor- en tegenstanders. Plaats voor nuances of enige relativering is er blijkbaar niet in het hoofd van al deze intelligente personen. En dat is misschien wel meer verontrustend dan de nachtmerrie van een ‘Technocalyps’, die hopelijk slechts één van de vele speculaties blijkt te zijn, die nooit werkelijkheid wordt.

 

FRANK THEYS - TECHNOCALYPS

België; 2006, 3 x 50 minuten

Deel 1: Transhumanism

Deel 2: Preparing The Singularity

Deel 3: The Digital Messiah

 

DOCVILLE

27 september 2006 – 3 oktober 2006

Tweede festival van documentaires

Organisator: Fonk vzw

Leuven, Cinema ZED in het kunstencentrum STUK

 

Meer info:

www.cinemazed.be/docville

 

Frank Beckers